واکاوی تاریخی تپه رحمت آباد(کُنوران) خوانسار

_{پژوهشگر:}

_{محسن محرابی، کارشناس ارشد تاریخ ایران دورۀ اسلامی از دانشگاه اصفهان.}

موقعیّت جغرافیایی روستای رحمت آباد:

روستای تاریخی رحمت آباد از توابع خوانسار و در شمال غربی اصفهان واقع شده است. فاصلۀ تقریبی این آبادی از مرکز استان یعنی اصفهان حدود ۱۲۰ کیلومتر، از خوانسار 30 کیلومتر، و از گلپایگان نیز 40 کیلومتر میباشد. از لحاظ تقسیمات کشوری، روستای رحمت آباد، جزو استان اصفهان، شهرستان خوانسار، بخش مرکزی و دهستان کوهسار قید شده است. این روستا در عرض جغرافیایی ۳۳ درجه و ۱۱ دقیقه و ۵۷ ثانیه و طول جغرافیایی ۵۰ درجه و ۳۶ دقیقه و ۱ ثانیه و در ارتفاع ۲۲۴۰ از سطح دریا قرار دارد[1]. تا چند دهۀ اخیر خوانسار و گلپایگان از لحاظ تقسیمات ادارى، ناحیۀ واحدى را تشکیل مى‏داده اند و در حقیقت خوانسار بخشی از گلپایگان تلقی میشد؛ بنابراین، به مثابۀ آن، روستای رحمت آباد به همراه تمام روستاهایی که امروزه جزیی از خوانسار میباشند نیز از توابع گلپایگان و بخشی از حاکمیّت اداری آن شهر محسوب میشدند، اما با تفکیک خوانسار از گلپایگان و تبدیل آن بخش به یک شهرستان مجزا و یک حوزۀ مستقل اداری، رحمت آباد نیز ضمیمۀ خوانسار و جزو حوزۀ استحفاظی و اداری این شهرستان گردید.

چگونگی نامگذاری روستای رحمت آباد و پیشینۀ تاریخی آن:

در بررسی قدمت یا سابقۀ نام این روستا، به نظر میرسد «رحمت آباد» نامیست که از زمان صفویه بر این روستای تاریخی اطلاق شده باشد. احتمالاً کهنترین منابع موثقی که از نام رحمت آباد یاد میکنند، به ترتیب در کتابهای «المسالک و الممالک» ابن خردادبه‏ (متوفی 300 ه.ق‏)، «الخراج و صناعة الکتابة» قدامة بن جعفر (متوفی 328 ه.ق)، و «أحسن التقاسیم» مَقدَسی (متوفی 380 ه.ق)، جغرافیانویسان اسلامی قرون سوم و چهارم هجری آمده باشد.

ابن خردادبه در باب مسافت میان شهرهای کشور، از رحمت آباد با نام «قُنوران» یاد کرده و می آورد که کسى که بخواهد از کرج[2] آهنگ اصفهان کند باید از کرج تا خرماباذ (خرمآباد) هفت فرسخ، از خرماباذ تا ابقیسه[3]‏ هفت فرسخ، از ابقیسه تا جرباذقان‏ (گلپایگان) شش فرسخ، از جرباذقان تا قنوران‏ هشت فرسخ، از قنوران تا مرج و زهر[4] هفت فرسخ، از مرج و زهر تا ماربین‏ چهار فرسخ، از ماربین تا ازمیران‏ دوازده فرسخ، و از ازمیران تا اصفهان سه فرسخ را طی کند. بنابراین از کرج تا اصفهان پنجاه و چهار فرسخ راه است[5] قدامۀ بن جعفر صاحب اثر الخراج نیز از رحمت آباد با عنوان «قنوران» نام برده[6] که گویا وی مطلب را عیناً از همین متن ابن خردادبه برداشته است؛ اما مقدسی مؤلف کتاب أحسن التقاسیم از «قنوان» اسم برده و در باب فواصل راههای ایالات عراق، این منطقه را یکی از مکانهای اصلی حدّ فاصل همدان و خرمآباد به اصفهان ذکر کرده است[7] (المقدسی، بیتا، 402). علی ایّحال به نظر میرسد که «قنوران» نام اصلی و صحیح روستای رحمت آباد و شاید معرّب شدۀ «کُنوران»[8].بوده است. البته در مورد چگونگی انتخاب اسم قنوران و معنی و مفهوم آن هیچ اطلاعی در دست نیست و ما نمیدانیم چرا و به چه علّت چنین نامی بر این قلعه اطلاق شده است